شمّاس شامی

این متن، گزارش مفصلی است که به حوادث بعد از واقعه ی کربلا می پردازد. واقعه به سال شصت ویک هجری قمری اتفاق افتاده؛ نویسنده ی گزارش، محافظ یا نوکر مخصوص عالی جناب جالوت (در متن آمده شماس) ، نماینده ی وقت امپراتور روم بوده. مخاطب این گزارش فرستادهی (احتمالا بازرس) ویژه ی روم است که در همان زمان به شهر شام سفر کرده بوده تا جانشین جدید امپراتور روم را منسوب کند. آن چه باعث اهمیت این گزارش شده است، جسارت نویسنده در پرداختن به موضوع جا به جایی سفیران است. انگیزه ی نوشتن گزارش در نگاه اول شرح گم شدن نماینده ی روم جناب جالوت است (نویسنده ی گزارش - نوکر جالوت - از فرط علاقه ارباب خود را همه جا سرورم خطاب کرده است. ولی تصویری که از حوادث بعد از واقعه ی کربلا و دربار شام در این گزارش ارائه شده در نوع خود خواندنی و بلکه بی نظیر است. البته نباید زحمات نویسنده ی اولیه ی این اثر را نادیده گرفت که پس از سالها این گزارش را پیدا کرده و در اختیار دیگران قرار داده است، مترجم که یک عرب زبان سوری است در جای جای اصل این گزارش توضیحات زیادی داده که من هر کجا لازم دیدم از آن استفاده کرده ام و گرنه توضیحات اضافه را حذف کرده ام تا خوانش متن روان و یک دست باشد. البته در صورت نیاز محققین به اصل گزارش با توضیحات مترجم عربی آن می توانند به کتابخانه ی تخصصی بین النهرین مراجعه کنند، اصل کتاب، موجود است.
بعد از مطالعه ی گزارش یولیوس، سوالاتی برای ما پیش می آید، از آن جمله می توان به این نکته اشاره کرد که چگونه این گزارش سر از دربار شام در آورده است؟ مترجم عربی این گزارش هیچ گونه توضیحی در این باره به ما نداده است. حتی کسی که این گزارش را برای بار اول پیدا کرده از چگونگی آن به ما خبر نمی دهد. در حالی که انتظار می رود اصل این گزارش محرمانه باید در پایتخت دولت روم باشد.
در ضمن سوال دیگری که از فحوای نامه به گزارش پیش می آید، این است که، طبق سنت دیرینه باید این گونه گزارشات مکتوب که برملا کننده ی اسرار درون قصر و حکومت هاست، نابود شده و غیرقابل دسترس باشد. حالا چرا و چگونه این گزارش از پس سالها سالم به دست ما رسیده، از اسرار این گزارش است. آیا این گزارش به دست دولت روم رسیده است؟ اگر رسیده چه تأثیری بر روابط دولت روم و بنی امیه داشته است؟ انتظار می رود بعد از این واقعه روابط بین دولت روم و بنی امیه رو به تیرگی بگذارد، ولی تاریخ در اینجا سکوت اختیار کرده. البته محققین کتابخانه ی تخصصی بین النهرین حدس هایی می زنند ولی از همه با اهمیت تر بوی خیانتی است که در سرتاسر این گزارش به مشام می رسد. حال این که چه کسی یا کسانی با چه انگیزه هایی دست به خیانت زده اند مربوط به اصل گزارش است که پس از خواندن آن هر خواننده ی نکته سنجی به آن پی می برد.